Duyarlilik Sendromu

Scotopic Sensitivity Syndrome yani güzel dilimizdeki anlamiyla “Duyarlilik Sendromu”nun geçmisi o kadarda eski degil. 1980 yilinda, yani ben dünyayi annecegimin karnindan izlemeye basladigim zamanlarda bir egitim psikologu olan Helen Irlen tarafindan ortaya atiliyor.

Ortaya çikis nedeni hala tam anlamiyla kesin bilinmemekle birlikte gözdeki retinadan ya da beynin görsel kismiyla alakali bir problemden kaynaklanabileceginden süphe edilmektedir. Çogu hasta maalesef Irlen Senrdomu'nun çok iyi bilinmemesinden dolayi yanlislikla Disleksik ya da Ögrenme Problemi adi altinda iyilestirilmeye çalisilmaktadir. Disleksi'nin bile 1881 yilinda ortaya atildigini düsünürsek, bu kadar yil içerisinde hala ülkemizde yaygin olarak bilinilmemesi 20 yillik bir mazisi olan Irlen Sendromu'nun ne derecede yaygin oldugunu düsünmemize bile gerek yok sanirim.

Irlen Sendrom'u olan bireyler çevreyi, ya da nesneleri farkli bir gözle görürler. Devamli bir adaptasyon süreci içerisindelerdir ve okumak ya da algilamak için sarfettikleri enerjinin de malesef farkinda degillerdir ki bu enerji sonralari daha farkli problemlere die neden olabilir. Bunlardan farkli olarak da okuma, motivasyon, zihinselruhsal saglik ve dinlemeyi de derinden etkileyebilmektedir. Okuma kabiliyetlerinin yetersiz ya da cok yavas olabilmesinin yaninda, kavrayis ve anlayis yetersizligi, okuma süresinde olusabilen gerginlik, yorgunluk, bitkinlik, ya da halsizlik baslica ortaya çikabilen sorunlardir.

Irlen Sendromu diger bazi psikolojik ya da nöropsikolojik problemlerle de birlikte ortaya çikabilir, örnek olarak Ögrenme Bozukluklari, Disleksi, Otizm ve Dikkat Eksikligi Ve Hiperaktivite Bozuklugu'nu gösterebiliriz. Irlen'un varliginin bilinmesi de bu saydigimiz problemlerin tedavisini daha da kolaylastiracaktir.

Irlen Sendromu'nun bazi belirtileri sunlardir;

-Okurken kelimelerin ya da dizginlerin atlanmasi,
-Bulunulan noktanin kaybedilmesi, ya da tekrar okunmasi,
-Okurken, dikkatin baska yerlere kaydirilmasi, dikkati toplayamama,
-Okumanin yormasi ve okuma esnasinda bi çok defa durup dinlenmek ya da dinlenme ihtiyaci hissetmek,
-Kitap okurken bas agrilarinin ortaya cikmasi,
-Okurken gözlerin kasinip sulanmasi,
-Uzun okuma parçalarinda yasanan zorlanmalar,
-Çocugun kitap okurken gözlerini kisarak ve kirparak okumaya çalismasi,
-Los isikta okumanin daha fazla tercih edilmesi,
-Kitap okurken, kitabin göze çok yakinlastirilmasi,
-Çocugun okurken parmagini, ya da bir kalemi okudugu yeri kaybetmemek için kendine yardimci olmasi için kullanmaya çalismasi,
-Kitap okurken kolayca konsantrenin kaybedilmesi, saskin bir hale dönüsmek,
-Okunulan bir metnin kisa süre içinde unutulmasi,
-Çocugun kitap okurken aktif, yerinde duramayan,kipir kipir bir çocuk görünümüne donüsmesi…
-Kelimelerin bulanik ya da sayfa içerisinde yer degistiriyor gibi görünmesi,
-Parlak ya da canli nesnelerden rahatsizlik duymak,
-Okuma esnasinda bas agrisi ya da mide bulantisi yasama,
-Yazarkan çizgi üzerini tam olarak tutturamama,
-Derinligi algilamada ya da oyun esnasinda top yakalama gibi görsel oyunlarda yasanabilcek problemler…

Pekala Irlen Sendromu'nu ortaya çikaran nedenler nelerdir? Yazinin basinda da belirttigim gibi Irlen Sendrom'unun henüz tam anlamiyla ortaya çikis nedeni saptanamamistir. Görsel algilayis problemi oldugunu biliyoruz ve bunun gözdeki retinadan ya da beyindeki görsel kortekslerden ortaya çikabilecegi düsünülüyor. Egerki problem agir ise hasta degil kelimeleri bazen hiç bir harf bile göremeyebilir, fakat genel itibariyle kelimelerin sayfa içerisinde hareket ettiklerinden bahsedilmektedir. Ayni zamanda bulaniklasan ya da tuhaflasan bir sablondan bahsedebildiklerine rastliyoruz. Eger problem hafif ise, genellikle bas agrisi, göz yorgunlugu ya da bitkinlik ortaya çikar. Ve bu asamada egerki çocugunuz okumayi kesmeyip daha da üzerine giderse problemin artabilmesi mümkün.

Genellikle parildayan isik, floresan isigi, ya da parlak/cilali kagit problemin daha da artmasina neden olabilmektedir. Irlen Sendrom'unun genel itibariyle en agir görünebilecegi zaman çocugun kitap okudugu zamandir. Genel itibariyle, cogu ögrenci florasan veya kuvvetli isiklar karsisinda rahatsiz olmayabilir ama Irlen Sendrom'u olan birisinde bu tip isik türleri onlari rahatsiz edecektir. Mesela çocugu okulda florasan lambalarinin altinda düsünecek olursak, birkaç dakikalik okuma sonrasinda dinlenme ihtiyaci hissedecek ya da rahatsiz olmaya baslayacaktir. Sonrasinda da bas agrisi, hayal kirikliklari yasayarak yerinde oturamayarak, saga sola dogru hareket etmeye calisacaktir. Bulundugu ortamdan kaynaklanan bir gerginlik, agresiflik, dikkat dagilmasi ya da daha farkli fiziksel problemlerle karsilasabilecektir. Bunun sonrasinda olusabilecek problemler de en az Irlen kadar önemlidir. Çünkü elbette ögretmeni ile çocuk arasinda bu problemden kaynaklanan bir anlasmazlik cikabilir. Bu ikili arasinda olusabilecek bir kopukluk da çocugu kendi hayal dünyasina itecektir ki bu da daha büyük problemlerin baslangicidir.

Ögretmenin yapabilecegi en faydali sey, çocugun üzerine gitmeyip problemin neden kaynaklandigini anlayabilmek olmalidir. Kesinlikle ve kesinlikle çocugun dikkatini toplayabilmek için herhangi bir ilac kullanilmamalidir (Ritalin vs…) Çocukla daha yakin bir iliski kurulup sorunun nedenleriyle yüzlesmeli ve çocugun özgüveninin kaybedilmesine sebep olmamalidir. Irlen Metoduna gelince, yapilmaya çalisilan sey çocuga uygun renklerin ortaya çikarilip ona göre özel bir örtü yapilmasi ve genellikle de okurken bunun çocuk tarafindan kullanilmasidir. Çocuk için özel olarak hazirlanan “renk süzgeç”leri sayesinde, okuma esnasinda ortaya cikan ve probleme neden olan isiklar, renkler vs. bu özel filtreler sayesinde engellenmekte ve çocuk için uygun ortam hazirlanmaya çalisilmaktadir. Beyine yanlis giden sinyaller bu özel filtreler sayesinde engelleniyor ve çocuk da sayfayi daha net ve kolay görebiliyor. Hatta bu özel “renk süzgeç”leri Amerika'da gece araba kullanmanin sagliklarini bozdugunu söyleyen kisilere de tavsiye ediliyor.

Sonuç olarak Irlen Sendromu'nun tedavisi için renkli süzgeçlerin kullanildigini ve bunlarin kelimeler ile sayfa arasindaki farkliliklari degistirdigini görüyoruz. Öncelikle çocuk için uygun kombinasyon belirleniyor ve çocuk için özel “overlay” hazirlanip okurken kullanmasi için çocuga sunuluyor. Ikinci olarak da hafif renkli gözlüklerin çogu insane için de tavsiye edildigini görmekteyiz. Renk filtreleri Irlen Sendrom'u olan çocugun kelimeleri ve sayfayi daha kolay ayirt edebilmesini sagliyor. Hiç bir çocuk ne kötü olmak ister ne de derslerinden kötü not almak ister. Çocugunuzun bu davranislarina neden olacak bu problemeleri siz yani veliler ve aile öncelikle saptarsaniz, aranizda yasanan problemleride en aza indirmis olursunuz. Mutlaka çocugu rahatsiz eden ve onu böyle davranmaya iten nedenler vardir altinda. Bu yüzden de çocuklariniza yardimci olmak için elimizden geleni yapmaliyiz.. Çocugu kesfetmek, ne isteyip ne istemedigini bilmek, ve onun ne olursa olsun yaninda olmak bu yolda buyuk bir mesafe katetmektir...

hya...